Eind 2024 verschijnt Waaswaarts, een gloednieuwe publicatie van de Erfgoedcel Waasland. Deze brengt voor het eerst de naoorlogse migratiegeschiedenis van het Waasland in kaart. Of je nu geïnteresseerd bent in geschiedenis en maatschappij, of gewoon nieuwsgierig bent naar de verhalen van je buren, Waaswaarts is een must-read!

Inhoud van het boek

Een doorslaggevend tijdvak

Migratie is een fenomeen van alle tijden. Het heeft ook op ons grondgebied een lange geschiedenis. Belgen verhuisden binnen de landsgrenzen, of emigreerden naar het buitenland om hun geluk te beproeven. België trok ook nieuwe inwoners aan. Een doorslaggevend hoofdstuk in de Belgische migratiegeschiedenis loopt vanaf de wederopbouw van België na de Tweede Wereldoorlog tot en met de superdiverse maatschappij van vandaag.

Wist je dat in het Waasland bijna een kwart van de bevolking een niet-Belgische herkomst heeft? Toch was dit hoofdstuk van de migratiegeschiedenis nog niet algemeen onderzocht voor de Waasland. Zo bleef het erfgoed van Waaslanders met buitenlandse roots onder de radar. Onze publicatie brengt daar verandering in.

Twee onderdelen

De publicatie Waaswaarts heeft tien delen: een per stad of gemeente van het Waasland. In elk deel ontdek je een historisch migratierapport en een persoonlijk interview. Samen geven ze een heldere kijk op 75 jaar migratie naar het Waasland.

De migratierapporten bieden een chronologisch overzicht van de verschillende migratiegolven vanaf 1945 tot vandaag. Er is zoiets als een algemeen naoorlogs migratiepatroon, van gastarbeidersmigratie vanuit de landen rond de Middellandse Zee tot de recente vluchtelingencrisis. Maar hoe vertaalt dat patroon zich op lokaal niveau? Met gedetailleerde statistieken en historische context geven de rapporten inzicht in de demografische veranderingen in elk van de 10 Wase steden en gemeenten.

De interviews tonen de persoonlijke kant van migratie. Per stad of gemeente interviewden we een inwoner met een migratieachtergrond. We peilden naar de impact van migratie op hun identiteit, naar tradities die zij in ere houden en naar hun thuisgevoel in onze regio. Elke geïnterviewde koos een voorwerp uit dat hen verbindt met hun roots. Samen laten de interviews zien dat migratie vele gezichten kent.

Een verkennend onderzoek

Waaswaarts is het resultaat van een breed onderzoek dat in 2022-2023 in opdracht van de Erfgoedcel Waasland verliep in twee fasen.

• Historica dr. Jozefien De Bock onderzocht in het voorjaar van 2022 de stad Sint-Niklaas en de gemeenten Sint-Gillis-Waas, Temse en Waasmunster. In 2021 al onderzocht ze de Lokerse migratiegeschiedenis voor Stadsmuseum Lokeren.
• Historica Lotte Van Attenhoven onderzocht in het voorjaar van 2023 de gemeenten Beveren, Kruibeke, Moerbeke, Stekene en Zwijndrecht.

Het onderzoek steunt op een literatuurstudie en archiefonderzoek in de Wase gemeenten en steden. Aan de hand van statistische data van het Rijksregister en bronnen zoals de Vreemdelingendossiers krijg je als lezer een precies beeld van migratiebewegingen van niet-Belgen. Welke nationaliteitsgroepen volgden elkaar op? In welke aantallen kwamen zij in het Waasland toe? Welke fasen kan je onderscheiden? Wat was de aard van de migratie? En hoe past ze in een bredere politieke en sociaaleconomische context? Op al die vragen bieden Jozefien en Lotte een antwoord.

Vertaling naar onze erfgoedwerking

Met Waaswaarts leggen we de basis voor een blijvende focus op het verhaal van migratie en migratie-erfgoed in het Waasland. Bovendien is het een belangrijke stap in de richting van een structureel meer inclusieve erfgoedwerking.

Het filmproject Onder/dak: Thuisverhalen in het Waasland was een eerste stap in die richting. Ter gelegenheid van Erfgoeddag 2024 lieten vier nieuwe Waaslanders zien hoe ze hier in het Waasland van een huis een thuis maakten.

Weet je graag meer over migratie en erfgoed? Voor het symbolische jaar 2014 maakten FARO en Team Integratie van het Agentschap voor Binnenlands Bestuur de brochure Gedeeld verleden, gedeelde toekomst: Erfgoed als hefboom voor integratie. In 2022 publiceerden FARO en het Agentschap voor Integratie en Inburgering de brochure Erfgoed zonder drempels: een praktische handleiding om te werken aan een toegankelijke en inclusieve erfgoedwerking.